(បរទេស)៖ កាលពីអត្ថបទ-វីដេអូមុនប្រិយមិត្តបានយល់ដឹងរួចមកហើយ អំពីវិធីសាស្ត្រនៃការទាក់ទង និងបញ្ជូនទិន្នន័យដូចជា រូបភាព វីដេអូ និងសំឡេងជាដើមរវាងយាន និងផ្កាយរណបនៅទីអវកាស ឬភពដទៃជាមួយនឹងភពផែនដី។ សម្រាប់អត្ថបទ-វីដេអូថ្មីនេះ គឺឈានចូលមកដល់ «ប្រភពថាមពល» ដែលយាន និងផ្កាយរណបទាំងនោះប្រើប្រាស់ ដើម្បីបំពេញប្រតិបត្តិការនៅទីតាំងកំណត់ និងការទាក់ទងជាប្រចាំមកកាន់ផែនដី។
ដើម្បីឲ្យងាយយល់អំពីប្រធានបទនេះ យើងសូមលើកយកប្រភេទគ្រឿងយន្តអវកាសសំខាន់ៗ ២ មកធ្វើជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង នោះគឺប្រភពថាមពលលើយាន Voyager ទាំង២, និងប្រភពថាមពលនៃផ្កាយរណបសង្កេតភពអង្គារ MRO ដែលសុទ្ធសឹងជាបច្ចេកវិទ្យារបស់អង្គការ NASA នៃសហរដ្ឋអាមេរិក មកធ្វើការពន្យល់ខ្លីៗដូចខាងក្រោម៖
១៖ ប្រភពថាមពលលើយាន Voyager ទាំង២
ចម្ងល់អំពីប្រភពថាមពលដែលយាន Voyager ទាំង២ ប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើប្រតិបត្តិការជាង ៤០ឆ្នាំមកនេះ នៅតែត្រូវបានចោទសួរជារឿយៗ។ មិនដូចផ្កាយរណបនានា ដែលមានបន្ទះសូឡាជាប់ខ្លួន ដើម្បីស្រូបយកថាមពលពីព្រះអាទិត្យនោះទេ, យាន Voyager ទាំង២ ដែលមួយគ្រឿងៗមានទម្ងន់ ៨១៥kg ត្រូវបានអភិវឌ្ឍឡើងដោយមានឧបករណ៍សំខាន់ៗជាប់ខ្លួន និងស្ថិតក្នុងបេសកកម្មចាកចេញពីប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ដែលនោះមានន័យថា ពួកវានឹងទទួលបានថាមពលពីព្រះអាទិត្យតិចទៅៗ។
ដោយហេតុនេះហើយទើបបន្ទះសូឡា មិនអាចជាមធ្យោបាយនោះឡើយសម្រាប់គ្រឿងយន្តអវកាស Voyager ទាំង២។ ដូច្នេះម៉ាស៊ីនផលិតថាមពលដែលមានឈ្មោះ radioisotope thermoelectric generators (ឬហៅកាត់ថា RTGs) ត្រូវបានអភិវឌ្ឍឡើង និងបំពាក់ជាប់ Voyager ទាំង២ ម្នាក់មួយគ្រឿង។
តើម៉ាស៊ីន RTG នោះជាអ្វី? ទិន្នន័យពីអង្គការ NASA បញ្ជាក់ថា RTG មួយគ្រឿងជាប់យាន Voyager-1 (ក្នុង Voyager-2 ក៏ជាប្រភេទដូចគ្នា) គឺប្រៀបបីដូចជាបំពង់ធំថាមលមួយយ៉ាងដូច្នោះឯង ដោយមានអង្កត់ផ្ចិត ៦៤សង់ទីម៉ែត្រ, ប្រវែង ៦៦សង់ទីម៉ែត្រ និងទម្ងន់ ៤៥គីឡូក្រាម។ RTG ជាម៉ាស៊ីនដុតកម្តៅនៃធាតុវិទ្យុសកម្មនុយក្លេអ៊ែរ (radioactive decay) រួចបង្កើតចេញទៅជាថាមពលអគ្គិសនី សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការបញ្ជាឧបករណ៍សំខាន់ៗចំនួន ១០ ក្នុងនោះមានដូចជាកាមេរ៉ា, ឧបករណ៍អ៊ីហ្វ្រារ៉េដ (Infrared), ឧបករណ៍វាស់កម្រិតម៉ាញេទិច (magnetometer) និងឧបករណ៍សង្កេតបុគ្គលិកលក្ខណៈភព ព្រមទាំងភាគល្អិតក្នុងលំហអវកាស ជាពិសេសនៅពេលទៅដល់ចុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យជាដើម។
ប្រិយមិត្តក៏ប្រាកដជាឆ្ងល់ផងដែរថា តើហេតុអ្វីក៏ម៉ាស៊ីននោះអាចដំណើរការយូរម្ល៉េះ គិតចាប់តាំងពីការបាញ់បង្ហោះក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០២៥នេះ? ចម្លើយ គឺដោយសារតែក្នុងនោះមានប្រភពថាមពលបានមកពីការរំលាយសមាសធាតុភ្លុយតូញ៉ូម (ដុំ plutonium-238 ដែលក្នុង RTG មួយគ្រឿងមាន ២៤ដុំ) ដែលត្រូវបានកំណត់បរិមាណជាស្រេច ទៅតាមគោលបំណងនៃបេសកកម្ម។ ការដុតរំលាយនោះ គឺបញ្ចេញនូវកម្តៅ ដែលបន្ទាប់មកក៏ត្រូវបានបំប្លែងទៅជាថាមពលអគ្គិសនី ដោយម៉ាស៊ីន thermoelectric generators (ក្នុងបណ្តុំម៉ាស៊ីន RTG) នោះ។
មួយវិញទៀតការប្រើថាមពលរបស់ NASA ក៏ស្ថិតក្នុងការប្រុងប្រយ័ត្នណាស់ដែរ។ ឧទាហរណ៍ ឧបករណ៍លែងចាំបាច់ជាបន្តបន្ទាប់លើយាន Voyager-1 ត្រូវបានបិទចោលដូចជា៖ កាលពីឆ្នាំ១៩៩០ បិទកាមេរ៉ា, កាលពីឆ្នាំ១៩៩៨ បិទឧបករណ៍វាស់ស្ទង់ពន្លឺក្រហមអាំងហ្វ្រា និងរលកវិទ្យុ (IRIS), ឆ្នាំ១៩៩៨ ដដែលបិទឧបករណ៍ វាស់រលកធាតុផ្លាស្មា (PWS) និងកាលពីឆ្នាំ២០០៨ បិទឧបករណ៍រលកវិទ្យុភពសាស្ត្រ (PRA) ជាដើម។ គ្រប់យ៉ាង គឺដើម្បីសន្សំទុកថាមពល ឲ្យយាន Voyager-1 អាចឆ្លងផុតច្រកទ្វារប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យចូលតំបន់អន្តរលំហអវកាស (Interstellar Space) ផង និងចល័តទៅកាន់តែឆ្ងាយបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបានផង។
សម្រាប់សំនួរថា តើម៉ាស៊ីន RTG ទាំង២គ្រឿងនោះ នឹងលែងដំណើរការនៅពេលណា? អង្គការ NASA តាមរយៈមន្ទីរពិសោធន៍យាន (JPL) ធ្លាប់បានអះអាងកាលពីអំលុងឆ្នាំ២០២៣ថា អាយុកំណត់របស់ម៉ាស៊ីន Voyager ទាំង២ គឺអាចស្ថិតនៅចន្លោះឆ្នាំ២០២៥ ដល់ឆ្នាំ២០៣០ ខាងមុខ។ ប្រសិនបើសំណាងល្អ NASA អាចបន្តការទាក់ទងជាមួយ Voyager ទាំង២ដល់ឆ្នាំ២០៣០ តែប្រសិនបើនិស្ស័យត្រូវអស់ នោះគឺឆាប់បំផុតនៅឆ្នាំ២០២៦ប៉ុណ្ណោះ…។ ម៉ាស៊ីនអស់ថាមពលគឺមានន័យថា បេសកកម្ម Voyager ទាំង២ត្រូវចប់ទាំងស្រុង។
២៖ ប្រភពថាមពលនៃផ្កាយរណបសង្កេតភពអង្គារ MRO
អាចថាប្រភពថាមពលរបស់ផ្កាយរណបសង្កេតភពអង្គារ MRO (Mars Reconnaissance Orbiter) និងផ្កាយរណបសង្កេតភពមួយចំនួនទៀតដូចជា Messenger (ជុំវិញភពពុធ) មានដំណើរការ និងប្រភពថាមពលមិនខុសគ្នាទេ ដូច្នេះយើងសូមលើកយកតែ MRO មួយមកពន្យល់បានហើយ។
MRO ទម្ងន់ ២,១៨០គីឡូក្រាម ដែលត្រូវបានបាញ់បញ្ជូនចេញពីភពផែនដី កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៥ ហើយទៅដល់ភពអង្គារនៅថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៦ នោះ គឺជាប្រភេទផ្កាយរណបសង្កេតភពអង្គារ ដូច្នេះវាត្រូវគោចរក្នុងគន្លងជុំវិញភពអង្គារជាប្រចាំ ដោយមិនអាចចុះចតនោះទេ ឬអាចថា វាដំណើរការដូចនឹងផ្កាយរណបជាច្រើនទៀត នៅជុំវិញភពផែនដីយើងនេះដែរ។
ប្រភពថាមពលសំខាន់បំផុតជាប់ MRO គឺបានមកពីបន្ទះស្រូបថាមពលព្រះអាទិត្យ (solar panels) ចំនួន ២ផ្ទាំងធំៗ ដែលប្រៀបបីដូចជាស្លាបរបស់វាយ៉ាងដូច្នោះឯង។ បន្ទះសូឡាទាំងពីរផ្ទាំងនេះ អាចស្រូបថាមពលពីពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដែលបំប្លែងចេញជាថាមពលអគ្គិសនីប្រមាណ ២,០០០វ៉ាត់ (watts)។ តែយ៉ាងណា នៅក្នុងនោះគឺមានអាគុយ នីកែល-អ៊ីដ្រូសែន (nickel-hydrogen batteries) ចំនួន២គ្រឿង ដើម្បីស្តុកថាមពលត្រៀមទុកប្រើប្រាស់ពេលគ្មានពន្លឺព្រះអាទិត្យ ឬពេលបន្ទាន់ណាមួយ។
គួរបញ្ជាក់ថា បេសកកម្មចម្បងបំផុតរបស់ MRO គឺផ្តិតរូបភាពនៅទីតាំងសំខាន់ៗលើផ្ទៃភពអង្គារ នៅក្នុងកម្រិតគុណភាពខ្ពស់បំផុត នៅពេលវាគោចរក្នុងគន្លងដែលមានរយៈកម្ពស់ខ្ទង់ ៣០០km ពីផ្ទៃភពអង្គារ តាមរយៈកាមេរ៉ាខ្នាតធំឈ្មោះ HIRISE ក៏ជាមានឧបករណ៍សិនស័រ (sensors) មួយចំនួនទៀត ដើម្បីសិក្សាទីតាំងភូមិសាស្ត្រ, បរិយាកាស និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ក្នុងនោះក៏រួមមានការសង្កេតភស្តុតាងនៃវត្តមានទឹកកាលពីអតីតកាល និងអាចនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះផងដែរលើភពក្រហមនោះ។ យោងតាម NASA ដំណើរការរបស់ MRO នៅជុំវិញភពអង្គារ នឹងអាចបន្តដល់ឆ្នាំ២០៣៥ ឬលើសពីនោះទៀតក៏អាចថាបាន៕
រៀបរៀង និងប្រែសម្រួល៖ Cambo Space (ឥន្ទ វត្ថា)
ប្រភព៖ NASA/JPL-Caltech (ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥