ដំណឹងល្អអំពី «ស្រទាប់អូហ្សូន» របស់ភពផែនដី! (ទិន្នន័យចុងក្រោយពី NASA) (វីដេអូ)

(បរទេស)៖ ការព្យាបាលនៅតែបន្តនៅក្នុងស្រទាប់បរិយាកាសនៅពីលើទ្វីបអង់តាក់ទិក ដោយចំណុចនេះយើងចង់សម្តៅទៅ «ប្រហោង (hole)» ដែលតែងតែបើកជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅក្នុង «ស្រទាប់អូហ្សូន (ozone layer)» ពីលើប៉ូលខាងត្បូងរបស់ផែនដីនោះ ហើយបើតាមទិន្នន័យសង្កេតចុងក្រោយ គឺប្រហោងនោះមានទំហំកាន់តែតូចក្នុងឆ្នាំ២០២៤នេះ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្តាឆ្នាំមុនៗ។ ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៃអង្គការ NASA ព្រមទាំងរដ្ឋបាលមហាសមុទ្រ និងបរិយាកាសជាតិ (NOAA) នៃសហរដ្ឋអាមេរិកព្យាករថា ស្រទាប់អូហ្សូនអាចនឹងត្រូវស្តាឲ្យជាសះស្បើយពេញលេញវិញ យ៉ាងហោចណាស់ក្នុងពេលជាង៤ទសវត្សរ៍ទៀត។

សម្រាប់អំឡុងពេលដែលប្រហោងអូហ្សូនបើកចំហធំបំផុតនោះ គឺចាប់ពីថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញាដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ ហើយក្រោយការសង្កេត និងគណនារួចមក ប្រហោងអូហ្សូន (ozone hole) ក្នុងឆ្នាំនេះ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៧ ដែលជា «ប្រហោងតូចបំផុត» គិតចាប់តាំងពីការប្តេជ្ញាស្តាស្រទាប់អូហ្សូនផែនដី បានចាប់ផ្តើមអនុវត្តកាលពីឆ្នាំ១៩៩២។ យើងត្រូវអរគុណដល់ «ពិធីសារម៉ុងត្រេអាល់ (Montreal Protocol) ឆ្នាំ១៩៨៧» ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិដ៏សំខាន់មួយ ដើម្បីលុបបំបាត់ការបញ្ចេញសារធាតុគីមីទាំងឡាយដែលបំផ្លាញអូហ្សូន។

ប្រសិនបើយើងគិតអំពីទំហំនៃការបើកចំហប្រហោងអូហ្សូន ជាមធ្យមប្រចាំខែវិញនោះគឺប្រមាណ ២០លានគីឡូម៉ែត្រក្រលា (ស្មើនឹងជាង២ដងនៃទំហំផ្ទៃដីសហរដ្ឋអាមេរិកទាំងមូល) ខណៈការបើកចំហធំបំផុតក្នុងឆ្នាំ២០២៤នេះ បានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ដោយឡើងរហូតដល់ ២២.៤លានគីឡូម៉ែត្រក្រលា។ ការសង្កេតប្រហោងអូហ្សូនខាងលើនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ បណ្តាញផ្កាយរណបជាច្រើនដូចជា ផ្កាយរណប Aura របស់អង្គការ NASA, ផ្កាយរណប NOAA-20 និង NOAA-21 របស់ស្ថាប័ន NOAA ព្រមទាំងផ្កាយរណប Suomi ដែលស្ថាប័នទាំង២ ធ្វើប្រតិបត្តិការរួមគ្នា។

ជុំវិញលទ្ធផលខាងលើនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជាន់ខ្ពស់មួយរូបឈ្មោះ Stephen Montzka មកពីមន្ទីរពិសោធន៍សកលរបស់ NOAA បានលើកឡើងថា «សម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៤ យើងអាចមើលឃើញថា ភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃការរីកប្រហោងអូហ្សូន គឺទាបជាងកម្រិតមធ្យមទៅទៀត បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំមុនៗ ក្នុងរយៈពេល៣ទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ… តែទោះបីជាបែបនេះក្តី ក៏ស្រទាប់អូហ្សូនកំពុងស្ថិតនៅឆ្ងាយនៅឡើយ ពីការជាសះស្បើយឡើងវិញ…»។ បើតាមការគណនាចុងក្រោយថា ប្រហោងអូហ្សូនពីលើទ្វីបអង់តាកទិក នឹងអាចបិទជិតវិញទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ២០៦៦ ប្រសិនបើមនុស្សលោកបន្តអនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវពិធីសារម៉ុងត្រេអាល់។

គួរជម្រាបជូនផងដែរថា ស្រទាប់អូហ្សូនមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងមណ្ឌលស្ត្រាតូស (stratosphere) នៃបរិយាកាសផែនដី ដោយមានវត្តមានចាប់ពីរយៈកម្ពស់ ១៥-៣០km ពីផ្ទៃផែនដី។ ស្រទាប់អូហ្សូនពិតជាមានសារៈសំខាន់បំផុត ក្នុងការទប់ទល់កាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រា (UV) ពីព្រះអាទិត្យ មិនឲ្យជះមកទាំងកម្រោលលើមនុស្ស សត្វ និងរុក្ខជាតិ ព្រោះបើពុំដូច្នោះទេជីវៈចំរុះទាំងឡាយលើភពផែនដីនេះ នឹងរងគ្រោះដល់ជីវិតជាក់ជាមិនខាន។

សម្រាប់សារធាតុគីមីបញ្ចេញដោយសកម្មភាពមនុស្សលើផែនដី ដែលធ្លាប់បានទៅបំផ្លាញស្រទាប់អូហ្សូនខ្លាំងជាងគេនោះគឺ ក្លរ៉ូផ្លរ៉ូកាបូន (Chlorofluorocarbons ឬ CFCs) និងបន្ទាប់មកទៀតក៏មានដូចជា ហាឡុន (Halons), មេទីលក្លរ៉ូហ្វម (Methyl chloroform ឬ CH3CCl3) និងកាបូនតេត្រាក្លរីដ (Carbon tetrachloride ឬ CCl4) ជាដើម។ សម្រាប់សារធាតុ CFCs ដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុតចំពោះស្រទាប់អូហ្សូន ត្រូវបានហាមឃាត់មិនឲ្យប្រើតែម្តងនៅក្នុងប្រទេសមានឧស្សាហកម្មលូតលាស់ចាប់ពីឆ្នាំ២០០០ និងក្រោយមកទៀតទើបរាលដាលដល់ ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍចាប់ពីឆ្នាំ២០១០៕

ប្រែសម្រួល៖ ឥន្ទ វត្ថា (Cambo Space)
ប្រភព៖ NASA/NOAA (ថ្ងៃសៅរ៍ ទី០២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤)