លើកនេះតេឡេស្កូបថ្មីរបស់ NASA នឹងប្រើ «បច្ចេកវិទ្យាថ្មីដំបូង» ដើម្បីប្រមាញ់ភពអេលៀន (Alien Planet) (វីដេអូ)

(បរទេស)៖ ដូចគ្រប់គ្នាបានយល់ដឹងរួចហើយថា តេឡេស្កូបអវកាស Hubble, Kepler, TESS និង James Webb សុទ្ធតែមានសមត្ថភាពសង្កេតរកភពនៅប្រព័ន្ធផ្កាយដទៃ (Exoplanets) ដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អំណោយផលដល់ការកកើតជីវិត (Habitable Zone) ហើយក៏វិភាគថា ភពទាំងនោះអាចមានជីវិតដែរមួយក៏ឬអត់ តាមរយៈឈ្វេងយល់ពីប្រភេទនៃផ្កាយ, ទំហំនៃភព និងតំបន់ដែលពួកវាកំពុងគោចរជុំវិញផ្កាយទាំងនោះ។

ក្នុងចំណោមបងៗទាំងអស់នេះ James Webb មានសមត្ថភាពពិសេសជាងគេ ព្រោះវាអាចឆ្លុះដល់ក្នុងស្រទាប់បរិយាកាសភពទាំងនោះ រួចរកមើលធាតុផ្សំសំខាន់ៗក្នុងបរិយាកាសហើយទើបវិភាគថា អាចជាបរិយាកាសទ្រទ្រង់ជីវិត ឬកំពុងមានជីវិតនៅលើភពទាំងនោះដែរឬអត់។ ទោះបីជាកន្លងមកមានភពពិសេសមួយ នោះគឺ K2-18b ដែល James Webb បានឆ្លុះមើលបរិយាកាស និងសង្ស័យជាងគេថា អាចមានជីវិតនៅទីនោះក្តី ក៏យើងបានត្រឹមតែធ្វើការវិភាគពីចម្ងាយ ១២០ឆ្នាំពន្លឺប៉ុណ្ណោះ… គ្មានវិធីណាទៅដល់ទីនោះឡើយសម្រាប់ពេលនេះ។

សល់មិនដល់ ៣ឆ្នាំទៀតឡើយ តេឡេស្កូបអវកាសដ៏មានឥទ្ធិពលមួយទៀត នឹងត្រូវបញ្ជូនទៅកាន់ទីអវកាស ហើយវាមានឈ្មោះថា Nancy Grace Roman Space Telescope ឬអាចហៅយ៉ាងខ្លីថា តេឡេស្កូបអវកាស រ៉ូមែន (Roman) ក៏បានដែរ។ ជាការពិត លោកអ្នកនាងធ្លាប់បានដឹងឮពីវារួចមកហើយ ដោយអង្គការ NASA បាននិងកំពុងអភិវឌ្ឍ តេឡេស្កូបនេះឡើងដើម្បីឈ្វេងយល់ពីថាមពលងងឹត (Dark Energy) ប៉ុន្តែការងាកទៅសិក្សាអំពីភពអាចមានជីវិតនៅប្រព័ន្ធផ្កាយដទៃ (Alien Planet ឬ Habitable Exoplanet) ក៏ជាសមត្ថភាពកាន់តែអស្ចារ្យមួយទៀតដែលវាមានផងដែរ។

យោងតាម NASA តេឡេស្កូបអវកាស Roman នឹងសម្លឹងមើលទៅកាន់លំហអវកាស បានធំធេងជាង Hubble រហូតដល់ទៅ ១០០ដង ហើយនឹងធ្វើការសិក្សាជាចម្បងទៅលើ ថាមពលងងឹត, ភព Exoplanets, រូបវិទ្យា និងតារាសាស្ត្រនៅក្នុងទម្រង់ជាពន្លឺក្រហមអាំងហ្វ្រា (Infrared) ព្រោះយើងហៅមានអាថ៌កំបាំងច្រើនណាស់ ដែលត្រូវការការបកស្រាយ ឲ្យបានច្បាស់លាស់។ តើ Roman មានបច្ចេកវិទ្យាថ្មីបែបណា ដើម្បីតាមដានរកភព Exoplanet ដែលអាចមានជីវិតរស់នៅនោះ?

• តេឡេស្កូបជំនាន់ថ្មី Roman នឹងប្រើបច្ចេកវិទ្យាថ្មីដំបូងលើលោក

ឧបករណ៍វិទ្យាសាស្ត្រពាក់ព័ន្ធចំនួន ២ ដែលបំពាក់លើតេឡេស្កូបអវកាស Roman នោះគឺទី១៖ Wide Field Instrument ជាឧបករណ៍ផ្តិតយកពន្លឺក្រហមអាំងហ្វ្រាកម្រិតខ្ពស់ (ទោះមានពន្លឺខ្សោយខ្លាំងក៏អាចផ្តិតបាន) ជាមួយនឹងទំហំសិនស័រ ៣០០មេហ្គាភីស៊ែល និងទី២៖ Roman Coronagraph Instrument ជាឧបករណ៍ដើរតួនាទីស្នូលក្នុងការស្វែងរកភព Exoplanet ដែលអាចមានជីវិតរស់នៅ ឬភពដែលមានបុគ្គលិកលក្ខណៈ ដូចជាភពផែនដីយើងនេះតែម្តង។

សម្រាប់ឧបករណ៍ Coronagraph នោះគឺមានទំហំប៉ុនកូន Piano មួយប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែក្នុងនោះមានបំពាក់ដោយ ម៉ាស (masks), កញ្ចក់បំប្លែងពណ៌នៃពន្លឺ (prisms), ឧបករណ៍ចាប់សញ្ញា (detectors), និងកញ្ចក់ចំណាំងផ្លាតខ្លួនឯង (self-flexing mirrors) ដោយទាំងអស់នេះរួមបញ្ចូលគ្នា អាចធ្វើការបិទខ្ទប់ពន្លឺរំខាន (ស្ញាច) ពីផ្កាយជាគោលដៅ ទើបអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រសង្កេតមើលវត្តមាន និងវិភាគលក្ខណៈលម្អិតនៃភព Exoplanet ដែលគោចរជុំវិញផ្កាយនោះបាន។

បច្ចុប្បន្ននេះ ការសង្កេតរក Exoplanets គឺនៅតែបន្តអនុវត្តតាមវិធីចាស់ ដោយតេឡេស្កូបដូចជា TESS ជាដើមត្រូវសម្ងំសង្កេតជុំវិញផ្កាយមួយដួង ដើម្បីតាមដានមើលការឡើងចុះនៃពន្លឺរបស់ ផ្កាយនោះនៅពេលមានភពគោចរឆ្លងកាត់ ដែលយើងស្គាល់វិធីបែបនេះថា Transiting។ ការសង្កេតបែបនេះ ក៏អាចឲ្យយើងយល់ដឹងស៊ីជម្រៅ តាមរយៈស្រមោលនៃភព ដែលចោលមកតេឡេស្កូប ភពនោះគោចរកាត់ពន្លឺផ្កាយមេវា ហើយក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រក៏អាចវិភាគដឹងពី សមាសធាតុផ្សំក្នុងបរិយាកាស, ម៉ាស និងមាឌនៃភព, គម្លាតរវាងផ្កាយ និងភពនោះ, ព្រមទាំងការឈានទៅវិភាគថា វាអាចមានជីវិតនៅលើនោះដែរឬមួយក៏អត់ផងដែរ។

ទោះបីជាវិធីសាស្ត្រ Transiting ខាងលើនេះ បានផ្តល់ឲ្យយើងនូវលទ្ធផលដ៏គួរឲ្យសម្គាល់ក្តី តែលទ្ធផលកន្លងមកនេះត្រូវបានគេអះអាងថា មានបរិមាណស្មើតែមួយចង្កោមតូចប៉ុណ្ណោះ នៃអ្វីដែលយើងអាចស្វែងយល់អំពី Exoplanet ដែលអាចមានជីវិតរស់នៅដូចផែនដីនោះ។ បញ្ហាធំបំផុតនោះ គឺទៅលើដំណើរគោរនៃភពនីមួយៗឆ្លងកាត់ផ្កាយមេរបស់វា ដែលមិនអាចកើតឡើងឆាប់ៗ ឬត្រូវចំទីតាំងតាមការចង់បាន របស់ក្រុមអ្នកសង្កេតនោះឡើយ ដូច្នេះទិន្ន័យដែលអាចប្រមូលបាន អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈភពទាំងនោះ ក៏ស្តួចស្តើងទៅតាមនោះដែរ។

ងាកមកកាន់តេឡេស្កូប Nancy Grace Roman ដែលនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅកាន់ទីអវកាស នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៧នោះវិញ នឹងប្រាប់ឧបករណ៍ Coronagraph ផ្តិតយកពន្លឺចេញពីភព Exoplanet ដូចដែលតេឡេស្កូបលើកដី Keck Observatory នៅកោះហាវ៉ៃបានធ្វើ។ ពន្លឺដែលផ្តិតបានក្នុងទម្រង់ជា Infrared ទាំងនោះ នឹងប្រាប់ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអំពី សមាសធាតុផ្សំក្នុងបរិយាកាសភពនោះ ដែលអាចសមស្របនឹងជីវិតកកើតឡើងដែរឬទេ។

បើតាមមន្ទីរពិសោធន៍គ្រឿងយន្ត (JPL) របស់ NASA បានគូសបញ្ជាក់ថា អ្វីដែលពិសេស និងខ្លាំងបំផុតរបស់តេឡេស្កូប Roman នោះគឺសមត្ថភាពនៃឧបករណ៍ Coronagraph ដែលសមត្ថភាពអាចវែករកមើល វត្តមាននៃពន្លឺដ៏ស្រទន់បំផុតរបស់ភព Exoplanets ដែលគោចរជុំវិញផ្កាយពួកវា បើទោះបីជាពន្លឺភពនោះខ្សោយជាងផ្កាយវាដល់ទៅ ១០០លានដងក៏ដោយ (ព្រោះភពជាអង្គរងពន្លឺពីផ្កាយ) ឬស្មើនឹងសមត្ថភាពដែលខ្លាំងជាងចាប់ពី ១០០ ទៅ ១,០០០ដង បើធៀបនឹងឧបករណ៍ Coronagraph បំពាក់លើតេឡេស្កូបអវកាសមុនៗ៕

ប្រែសម្រួល៖ ឥន្ទ វត្ថា (រក្សាសិទ្ធិដោយ Cambo Space)
ប្រភព៖ SPACE/NASA/JPL/Goddard (ថ្ងៃចន្ទ ទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤)